Kto może domagać się ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
O ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu może wystąpić:
- strona, zwolniona przez sąd od kosztów sądowych (w całości lub części),
- osoba fizyczna, niezwolniona od tych kosztów, pod warunkiem że złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny,
- osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika.
Wymagane dokumenty i postępowanie.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.
Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła go sądowi właściwemu.
Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.
Osoba fizyczna nie zwolniona od kosztów sądowych dołącza do wniosku oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, według następującego wzoru:
W w/w druku oświadczenia należy szczegółowo opisać: stan rodzinny, majątek, dochody i wszelkie źródła utrzymania oraz przekreślić rubryki niewypełnione. Należy również potwierdzić prawdziwość informacji, podanych w oświadczeniu stosownymi dokumentami, np.: PIT–em, zaświadczeniem pracodawcy, decyzją organu administracyjnego. Wniosek i oświadczenie muszą być podpisane przez wnioskodawcę.
Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych należy dołączyć tylko jedno oświadczenie. W razie złożenia wniosku ustnie do protokołu, w/w oświadczenie może być złożone także do protokołu.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, złożony przez stronę reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego bez dołączenia w/w oświadczenia, przewodniczący zwraca, bez wzywania do uzupełnienia braków.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest wolny od opłaty sądowej.
Sąd może zarządzić dochodzenie, jeżeli powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.
Na postanowienie odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o odmowie do sądu, który wydał to postanowienie. Sąd ten może uwzględnić zażalenie albo przekazać je z aktami sprawy sądowi drugiej instancji do rozpoznania.
Ponowny wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
W razie oddalenia wniosku, strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Taki ponowny wniosek, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu, na które nie przysługuje zażalenie.
Wyznaczenie pełnomocnika.
O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych, które czynią to niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.
Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę.
Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych.
Sąd cofnie ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jeżeli okaże się, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. Wówczas strona obowiązana jest uiścić wynagrodzenie ustanowionego pełnomocnika. W wypadku, gdy okoliczności, na podstawie których przyznano ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, przestały istnieć, sąd może obciążyć stronę tym obowiązkiem tylko częściowo.
Stronę, której ustanowiono pełnomocnika, na podstawie wskazanych przez nią świadomie nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże na grzywnę, niezależnie od jej obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
Źródło: art. 117 – 124 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.).