Postępowanie cywilne:
Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wniosek należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania. Sąd przesyła niezwłocznie ten wniosek właściwemu sądowi.
Co powinien zawierać wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania?
- tytuł pisma („wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych”);
- dane składającego wniosek (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania);
- określenie przeciwnika procesowego;
- oznaczenie sądu, do którego wnosi się pismo;
- wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, z zaznaczeniem czy zwolnienie ma nastąpić z całości czy części kosztów. Wzór takiego wniosku dostępny na stronie 5 broszury przygotowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości, na stronie internetowej: https://wsoi.ms.gov.pl/Data/Files/_public/uslugi-podstawowe/sprawy-cywilne-i-gospodarcze/5_k_up_cig-karta.pdf
- oświadczenie, że sytuacja rodzinna i majątkowa wnioskodawcy uniemożliwia poniesienie kosztów sądowych;
- podpis;
- załączniki (wypełniony druk oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów wnioskodawcy).
Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów, które w miarę możliwości powinny być potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. odcinkiem renty, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp.). Oświadczenie to sporządza się według ustalonego wzoru dostępnego na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym
W formularzu powyższego oświadczenia powinny być wypełnione wszystkie rubryki, a w przypadku gdy wnioskodawcy nie dotyczy treść danego pola, należy nanieść stosowną wzmiankę lub przekreślić rubrykę. Ponadto przed uzupełnieniem powyższego oświadczenia należy zapoznać się z pouczeniem na początku formularza. Wniosek, jak i formularz urzędowy muszą być własnoręcznie podpisane przez wnioskodawcę.
Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej i może obejmować część lub całość kosztów sądowych.
Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej.
Postępowanie karne:
Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli wykazała ona, że ze względu na jej sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyłożenie ich byłoby zbyt uciążliwe.
Wniosek powinien zostać złożony w formie pisemnej.
Co powinien zawierać wniosek o zwolnienie od kosztów postępowania?
- tytuł pisma („wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych”);
- dane składającego wniosek (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania);
- oznaczenie sądu, do którego wnosi się pismo;
- wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, z zaznaczeniem czy zwolnienie ma nastąpić z całości czy części kosztów. Wzór takiego wniosku dostępny na stronie 5 broszury przygotowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości, na stronie internetowej: https://wsoi.ms.gov.pl/Data/Files/_public/uslugi-podstawowe/sprawy-karne/20_k_up_k-karta.pdf
- własnoręczny podpis;
- załączniki (dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów wnioskodawcy).
Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej i może obejmować część lub całość kosztów sądowych.
Regulacje dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych:
- Zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym reguluje ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.).
- Zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu karnym reguluje rozdział 69 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 30 ze zm.).
Dodatkowe informacje oraz wzory pism do wykorzystania w postępowaniach przed sądami rejonowymi, okręgowymi i apelacyjnymi znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości
Pomoc prawną z urzędu w sprawach cywilnych reguluje ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
Kto może domagać się ustanowienia pełnomocnika z urzędu (radcy prawnego lub adwokata)?
- strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części.
- osoba fizyczna niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu:
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu.
Sąd uwzględni taki wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.
Co powinien zawierać wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego?
- tytuł pisma („wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego”);
- dane składającego wniosek (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania);
- określenie przeciwnika procesowego;
- oznaczenie sądu, do którego wnosi się pismo;
- ewentualnie, wskazanie adwokata lub radcę prawnego;
- uzasadnienie, ze wskazaniem, że wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny;
- podpis;
- załączniki (wypełniony druk oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz dokumenty wykazujące sytuację majątkową i wysokość dochodów wnioskodawcy).
Do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które w miarę możliwości powinny być potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. odcinkiem renty, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp).
Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie. Oświadczenie to sporządza się według ustalonego wzoru dostępnego na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości
W formularzu powyższego oświadczenia powinny być wypełnione wszystkie rubryki, a w przypadku gdy wnioskodawcy nie dotyczy treść danego pola, należy nanieść stosowną wzmiankę lub przekreślić rubrykę. Ponadto przed uzupełnieniem powyższego oświadczenia należy zapoznać się z pouczeniem na początku formularza. Wniosek, jak i formularz urzędowy muszą być własnoręcznie podpisane przez wnioskodawcę.
Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej.
Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości, co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.
Wyznaczenie pełnomocnika z urzędu:
O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych, wydając stosowne postanowienie. Rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd.
W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.
Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę.
Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Dodatkowe informacje oraz wzory pism do wykorzystania w postępowaniach przed sądami rejonowymi, okręgowymi i apelacyjnymi znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości
Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Okoliczność pozostawania w trudnej sytuacji materialnej należy wykazać odpowiednimi dokumentami.
Na terenie Białegostoku bezpłatną pomoc prawną można uzyskać w takich placówkach jak:
Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z broszurami, przygotowanymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które pomogą Państwu odnaleźć się w realiach sądowych. Do broszur zostały również załączone wzory pism, przydatnych w postępowaniu przed Sądem.
W nieskomplikowanych sprawach cywilnych, w których nie ma potrzeby przeprowadzenia postępowania dowodowego mogą Państwo skorzystać z Elektronicznego Postępowania Upominawczego (EPU). Ten nowy rodzaj postępowania sądowego, dzięki wykorzystaniu techniki teleinformatycznej ma pomóc Państwu w sprawnej realizacji praw. Jego celem jest bowiem maksymalne uproszczenie i przyspieszenie uzyskania tytułu egzekucyjnego przez wierzyciela (powoda), a następnie podstawy egzekucji sądowej, czyli tytułu wykonawczego (art. 782 § 2 k.p.c. oraz art. 783 § 4 i 5 k.p.c.).