29 sierpnia 2024 r. Sąd Apelacyjny wydał na posiedzeniu niejawnym wyrok w sprawie o ustalenie nieważności umowy darowizny dokonanej przez pełnomocnika (pasierba) w imieniu darczyńcy (ojczyma).
Sąd Apelacyjny rozpoznawał apelację pozwanego (pasierba) od wyroku Sądu Okręgowego, który ustalił nieważność zarówno czynności prawnej w postaci udzielenia pozwanemu przez powoda pełnomocnictwa, jak i umowy darowizny dokonanej w oparciu o to pełnomocnictwo.
Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił powództwo o ustalenie nieważności pełnomocnictwa, w pozostałej części apelację oddalił.
Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji. Zaznaczył, że w znacznej części były one bezsporne (co do treści dokumentu pełnomocnictwa, faktu zawarcia w oparciu o to pełnomocnictwo umowy darowizny, relacji panujących między stronami przed udzieleniem pełnomocnictwa), zaś w pozostałym zakresie (co do ustaleń stron odnośnie sposobu zbycia nieruchomości powoda oraz sposobu przeznaczenia uzyskanej z tego tytułu kwoty) ustalenia te znajdowały oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. W tym kontekście zwrócił uwagę, że jak wynikało z zeznań świadków w osobach: żony powoda (matki pozwanego) oraz córek powoda (przyrodnich sióstr pozwanego), powód (przebywający nieprzerwanie od 1978 r. na terenie Stanów Zjednoczonych i posiadający tam liczne zobowiązania) podpisując pełnomocnictwo działał z motywacją upoważnienia pozwanego jedynie do sprzedaży w jego imieniu nieruchomości położonych w Polsce, a nie ich darowania pozwanemu. W konsekwencji przyjął, że pozwany dokonując darowizny uczynił to sprzecznie z wolą powoda.
Sąd Apelacyjny zaaprobował również wyrażoną przez Sąd Okręgowy ocenę prawną sprawy w zakresie, w jakim Sąd ten stwierdził (ustalił) nieważność umowy darowizny. Sąd Apelacyjny wyraził jednak inne zapatrywanie odnośnie przyczyny nieważności tej umowy dopatrując się jej nie w przekroczeniu granic pełnomocnictwa udzielonego pozwanemu pod wpływem błędu (art. 84 § 1 k.c.), ani nie w sprzeczności umowy darowizny z zasadami współżycia społecznego, jako zawartej przez pełnomocnika z nadużyciem zaufania mocodawcy (art. 58 § 2 k.c.), lecz w podstępnym uzyskaniu przez pozwanego dokumentu pełnomocnictwa upoważniającego go do zawarcia umowy darowizny z powodem (art. 86 § 1 k.c.) i następnie braku potwierdzenia przez powoda tak zawartej umowy (art. 103 § 1 k.c.).
Sąd Apelacyjny zauważył, że pozwany – jak sam przyznał na rozprawie 2 listopada 2022 r.– nie ukrywał woli darowania sobie nieruchomości powoda („miałem zamiar to sobie darować wtedy, kiedy przesyłałem pełnomocnictwa”). Jednocześnie znał intencje powoda co do przyczyny udzielenia mu pełnomocnictwa – zbycie nieruchomości i przeznaczenie uzyskanych środków na utrzymanie mandanta. Tym samym Sąd Apelacyjny przyjął, że pozwany deklarując powodowi pomoc w zbyciu nieruchomości położonych w pobliżu miejsca zamieszkania pozwanego i przedłożeniu powodowi przygotowanego przez siebie dokumentu pełnomocnictwa podstępem wprowadził w błąd swego ojczyma, wskutek czego ten pozostawał w mylnym wyobrażeniu, iż pełnomocnictwo posłuży do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości. Wyobrażenie to zostało przy tym wywołane celowo przez pozwanego, który od początku i wbrew woli powoda chciał zawrzeć umowę darowizny na swoją rzecz, wiedząc że powód potrzebuje środków na utrzymanie i spłatę swoich zobowiązań.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny przyjął, że umowa darowizny została przez pozwanego zawarta bez wymaganego umocowania i stanowiła tzw. czynność niezupełną – jej ważność była uwarunkowana uzyskaniem jej potwierdzenia przez powoda jako mocodawcę (art. 103 § 1 in fine k.c.). Skoro zaś powód nie potwierdził tej umowy, to uznać należało, że przekształciła się ona z czynności prawnej niezupełnej w bezwzględnie nieważną (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 103 § 1 k.c.).
W ocenie Sądu Apelacyjnego powód nie miał jednak interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności pełnomocnictwa. Zostało ono bowiem odwołane przez powoda na piśmie, a nadto powód uchylił się od skutków jego udzielenia. Jednocześnie powód nie wykazał, aby pozwany poza kwestionowaną w niniejszym postępowaniu umową darowizny dokonywał w oparciu o te pełnomocnictwo jeszcze innych czynności prawnych, które w przyszłości mogłyby stanowić przedmiot sporu między stronami.
Wyrok jest prawomocny. Stronom przysługuje skarga kasacyjna.