20 stycznia 2025 r. o godz. 13.00, s. II, odbędzie się publikacja wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I AGa 157/23 dotyczącej powództwa o ustalenie nieważności umowy dzierżawy.
Powód wystąpił z przedmiotowym powództwem przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Warszawie. W uzasadnieniu podniósł, że celem zawarcia umowy dzierżawy, wiadomym w czasie negocjacji oraz zawarcia umowy była rozbudowa zakładu produkcji mebli należącego do pozwanego, który znajdował się na sąsiedniej nieruchomości w stosunku do przedmiotu dzierżawy. W trakcie negocjacji wielokrotnie zapewniano powoda o zdatności nieruchomości dla tego właśnie celu i ten cel przyświecał stronom przy zawarciu umowy. Jednak na skutek okoliczności istniejących w dniu zawarcia umowy, cel umowy okazał się niemożliwy do zrealizowania. Fakt ten prowadzi zaś do wniosku o nieważności Umowy. Nieważność ta zdaniem powoda wynika z tego, że miała miejsce czynność prawna mająca na celu obejście ustawy, a ponadto czynność ta była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.).
Pozwana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Warszawie w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości. Twierdziła, że powód nie ma interesu prawnego w domaganiu się stwierdzenia nieważności umowy dzierżawy. Ponadto zanegowała twierdzenia pozwu, wskazując że pomiędzy stronami toczyły się liczne sprawy sądowe inicjowane przez pozwaną spółkę o zapłatę czynszu dzierżawnego wynikającego z umowy. W sprawach tych powód wielokrotnie podnosił zarzut (rzekomej) nieważności umowy dzierżawy, oparty na najróżniejszych podstawach (sprzeczności Umowy Dzierżawy z zasadami współżycia społecznego, sprzeczności Umowy z normą z art. 695 § 1 k.c.). Wszystkie te zarzuty uznano jednak za w całości bezpodstawne oraz nie zasługujące na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 25 września 2023 r. w sprawie o sygn. akt VII GC 80/22 oddalił powództwo w całości. Jednocześnie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.
Sąd Okręgowy ustalił, że dnia 19 lipca 2012 r. powód zawarł z obecnym członkiem zarządu pozwanej w formie aktu notarialnego przed Notariuszem umowę dzierżawy, na mocy której wydzierżawiający zobowiązał się do oddania dzierżawcy do używania i pobierania pożytków część działek o łącznej powierzchni 928 m2. Strony ustaliły, że celem zawarcia umowy jest używanie przez dzierżawcę jej przedmiotu w sposób nieograniczony, w tym w szczególności poprzez wybudowanie na swój koszt budynków, budowli, urządzeń infrastruktury oraz korzystanie z naniesień (§ 2 ust. 2 umowy). W § 1 pkt 3 g umowy wydzierżawiający oświadczył, że nieruchomość objęta jest obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania. W § 3 ust. 1 oświadczył z kolei, że wyraża zgodę na dysponowanie przez dzierżawcę przedmiotem dzierżawy na cele budowlane w rozumieniu art. 3 pkt 11 Prawa budowlanego. Przedmiotowa nieruchomość została przeniesiona do majątku pozwanej, która wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki wynikające z Umowy.
Sąd Okręgowy uznał, że pozwany skutecznie podważył istnienie interesu prawnego po stronie powoda w wystąpieniu z powództwem o ustalenie. Sąd przypomniał, że powództwo o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c. można wytoczyć tylko wtedy, gdy brak jest jakichkolwiek innych środków prawnych do tego by uchylić niepewność co do istnienia stosunku prawnego. Zdaniem Sądu warunek ten nie został jednak spełniony w niniejszej sprawie, bowiem powodowi przysługuje inna droga sądowa, a mianowicie powództwo o zwrot wszystkich spełnionych na podstawie nieważnej czynności prawnej świadczeń jako świadczeń nienależnych (k. 410 § 2 k.c.). Nie ulega przy tym wątpliwości, iż powód miałby tamże na tę okoliczność podnosić dokładnie te same argumenty, co w sprawie niniejszej. W konsekwencji Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro powodowi w okolicznościach przez niego przedstawionych w pozwie przysługuje roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia w postaci czynszu dzierżawnego dotychczas zapłaconego pozwanej na podstawie kwestionowanej przez powoda umowy dzierżawy (powództwo o zapłatę, a zatem powództwo o świadczenie), to powód nie może skutecznie domagać się ustalenia nieważności umowy na podstawie art. 189 k.p.c. Powodowi nie przysługuje bowiem interes prawny w rozumieniu tego przepisu.
Z uwagi natomiast na brak interesu prawnego powoda, za bezzasadne Sąd I instancji uznał badanie prawdziwości twierdzeń zawartych w pozwie i prowadzenie postępowania dowodowego w tym zakresie. Stąd też wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda nie uwzględnił, poprzestając na dowodach z dokumentów złożonych w sprawie niniejszej, jak i znajdujących się w aktach dołączonych spraw.
Sąd Apelacyjny rozpoznaje apelację wniesioną przez powoda, który domaga się zmiany wyroku i uwzględnienia powództwa w całości.