Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 20 stycznia 2025 r. w sprawie o sygn. akt I AGa 157/23 dotyczącej powództwa o ustalenie nieważności umowy dzierżawy oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 25 września 2023 r., sygn. akt VII GC 80/22, obciążając jednocześnie powoda kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez pozwaną w postępowaniu apelacyjnym.
Z ustnych motywów wygłoszonych przez sędziego sprawozdawcę wynika, że Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, w tym zwłaszcza wniosek, że powodowi nie przysługiwał interes prawny w dochodzeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy dzierżawy.
Sąd Apelacyjny nawiązał do utrwalonego poglądu orzecznictwa i doktryny, że jeżeli stronie powództwa o ustalenie przysługuje roszczenie o charakterze majątkowym (np. roszczenie o zapłatę, o wydanie albo roszczenie o ukształtowanie prawa), to taka strona nie ma interesu prawnego w dochodzeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy.
Dokonując przedmiotowej oceny Sąd Apelacyjny miał przy tym na względzie, że sporna umowa już nie obowiązuje, została zakończona. Wskazał, że oczywiście mogą być wątpliwości, wskutek jakich okoliczności ta umowa wygasła, czy też uległa rozwiązaniu (co było podstawą rozwiązania umowy). Niemniej jednak skoro strony bezspornie zaprzestały jej wykonywania, a przedmiot dzierżawy został zwrócony protokołem wydzierżawiającemu, to sporu na przyszłość między stronami co do istnienia umowy już nie będzie. Tym samym skoro nie ma sporu, że ta umowa już nie obowiązuje, powód nie ma interesu prawnego w domaganiu się ustalenia jej nieważności.
Sąd Apelacyjny zwrócił też uwagę, że między stronami w przedmiocie spornej umowy dzierżawy toczyło się i toczy nadal wiele postępowań, w tym m.in. o zapłatę czynszu dzierżawnego, czy też o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (te ostatnie zostało zawieszone do czasu rozstrzygnięcia tej sprawy). Te powództwa, dotyczące tak spraw o świadczenie, jak i o uzgodnienie można jednak – w ocenie Sądu Apelacyjnego – opierać na przesłankowym badaniu kwestii ważności umowy dzierżawy. Celem powództwa z art. 189 k.p.c. nie może być zaś uzyskanie prejudykatu dla innych toczących się postępowań. Celem tym nie jest też ujednolicenie orzecznictwa (prawo stanowi, jakie środki prawne mają ujednolicać orzecznictwo sądowe, a jest to przede wszystkim funkcja Sądu Najwyższego).
W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że po stronie powoda nie można się dopatrzeć interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności umowy dzierżawy. Powództwo o ustalenie nieważności umowy dzierżawy zostało więc słusznie oddalone.
Orzeczenie jest prawomocne. Powodowi przysługuje od niego skarga kasacyjna.
