12 lutego 2025 r. o godz. 14.00, s. V, odbędzie się publikacja wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I AGa 1/24 dotyczącej powództwa o zapłatę kwoty 1.034.624,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem waloryzacji wynagrodzenia w związku z nadzwyczajnym i nieprzewidzianym wzrostem kosztów realizacji umowy o roboty budowlane.
Powód (Spółka Akcyjna w G.) wystąpił z przedmiotowym powództwem przeciwko Konsorcjum składającego się z trzech spółek z o.o. i jednej spółki akcyjnej. W uzasadnieniu podniósł, że strony łączyła umowa o roboty budowlane, w której występował on jako podwykonawca. W umowie tej ustalono należne mu wynagrodzenia ryczałtowe w kwocie 3.297.062,80 zł. W związku jednak z tym, że na Ukrainie wybuchła wojna koszty wykonania tej umowy wzrosły, przez co uzasadnione jest dochodzenie obecnie dalszej kwoty 1.034.624,52 zł, mającej - w jego ocenie - zrekompensować poniesione koszty, których nie przewidział on na etapie składania oferty.
Pozwani w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa w całości. Twierdzili, że w chwili podpisania łączącej strony umowy, powód był świadomy ryzyka związanego z realizacją umowy, gdyż pomiędzy wybuchem wojny na Ukrainie a podpisaniem umowy minął wystarczająco długi okres czasu, aby powód mógł oszacować ryzyka związane z realizacją umowy.
Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 20 października 2023 r. w sprawie o sygn. akt V GC 112/23 oddalił powództwo w całości. Jednocześnie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanych.
Sąd Okręgowy nie czynił ustaleń faktycznych w sprawie. W tzw. „części ustaleniowej” uzasadnienia wskazał jedynie, że przyjął stan faktyczny przedstawiony w pozwie (opisujący okoliczności i termin zawarcia umowy, przyczyny wyboru oferty powoda oraz poniesienie dodatkowych kosztów związanych z uzgodnieniami prac budowlanych) za bezsporny.
Sąd ten zauważył, że podstawę prawną do podwyższenia należnego powodowi wynagrodzenia ryczałtowego ustalonego na 3.297.062,80 zł o kwotę 1.034.624,52 zł można upatrywać w art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 7 października 2022r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców zwana dalej - Ustawą waloryzacyjną oraz art. 3571 i art. 632 par. 2 k.c. Jeśli chodzi więc o art. 48 ust. 1 Ustawy waloryzacyjnej, to Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że przepis ten co prawda przewidział możliwość zmiany wynagrodzenia wykonawcy w związku z istotną zmianą cen materiałów i kosztów związanych z realizacją zamówienia publicznego, tym niemniej na podstawie ustępu 3 tegoż artykułu wykonawca, w tym przypadku pozwani, mieliby obowiązek podniesienia wynagrodzenia na rzecz powoda o zwaloryzowaną kwotę wynagrodzenia przez Skarb Państwa – Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Pozwani występowali o taką waloryzację, lecz żądanie to nie zostało przez zamawiającego uwzględnione, w związku z powyższym - zdaniem Sądu Okręgowego - roszczenie powoda oparte o art. 48 ust. 3 Ustawy waloryzacyjnej jest niezasadne.
W ocenie Sądu I instancji roszczenie powoda należy ocenić jako niezasadne także na gruncie art. 3571 i art. 632 § 2 k.c., które to przepisy pozwalają, pośród różnych uprawnień, wystąpić z powództwem do sądu o podwyższenie umówionego wynagrodzenia, jeżeli w trakcie realizacji umowy wystąpiły takie nadzwyczajne okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili jej zawarcia sprawiające, że wykonanie umowy groziłoby powodowi rażącą stratą. Wprawdzie zdaniem Sądu Okręgowego wybuch wojny na Ukrainie w dniu 24 lutego 2022 r. był nadzwyczajnym wydarzeniem, którego przed tą datą nie można było przewidzieć i prawdopodobnym jest, że mógł mieć on wpływ na wzrost cen robocizny i materiałów budowlanych, niemniej jednak strony zawarły umowę już po wybuchu wojny, tj. w dniu 5 marca 2022 r. I niczego w tym zakresie nie zmienia fakt, że sporną umowę powód podpisał w dniu 10 stycznia 2022r., czyli przed wybuchem wojny na Ukrainie, bo według Sądu Okręgowego od dnia wybuchu konfliktu w dniu 24 lutego 2022 r. do czasu podpisania umowy przez pozwanych w dniu 5 marca 2022 r. na podstawie art. 662 k.c. powód mógł odwołać swoje oświadczenie woli bez ujemnych skutków, czego jednak nie uczynił. Jednocześnie Sąd I instancji uznał, że okres 8 dni, jaki powód miał na wycofanie się z obowiązku wykonania zawartej z pozwanymi umowy był okresem wystarczającym do oceny potencjalnych skutków wybuchu wojny na Ukrainie, tj. wzrostu cen materiałów i problemów z siłą roboczą, czyli wyjazdem ukraińskich pracowników do swojej ojczyny. W tym okresie bowiem w przestrzeni medialnej pojawiły się już pierwsze opracowania wskazujące na znaczny wzrost kosztów wykonania umów o roboty budowlane.
Reasumując, w ocenie Sądu I instancji mając na względzie popandemiczne rozchwianie rynku materiałów budowlanych, plus wybuch wojny, której stronami są kraje tranzytowe dostaw z Chin (i same dostarczające surowce energetyczne oraz siłę roboczą w sektorze budownictwa), na dzień zawarcia umowy powód miał podstawy i powinien przewidzieć skutki wybuchu wojny na ewentualny wzrost kosztów wykonania umowy. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że przystąpienie do realizacji umowy zawartej z pozwanymi, było biznesową decyzją powoda, podjętą z dostateczną świadomością wiążącego się z tym ryzyka, w tym poniesienia rażącej straty, która nie podlega ochronie na podstawie powołanych wyżej przepisów prawa cywilnego.
Sąd Apelacyjny rozpoznaje apelację wniesioną przez powoda, który domaga się zmiany wyroku i uwzględnienia powództwa w całości.